नेपालका पत्रकार अल्छी छन, मेहनत नै नगर्नेसंग के को अपेक्षा राख्नु ? -किशोर नेपाल
नेपालका पत्रकार अल्छी छन, मेहनत नै नगर्नेसंग के को अपेक्षा राख्नु ? -किशोर नेपाल
चौथो अंगमा हरि शर्मा : हाम्रा मिडिया हिसाब-किताब सार्वजनिक गर्न किन सक्दैनन् ?
कुनै समय नेपालमा एउटा रेडियो, एउटा टेलिभिजन र दुई वटा राष्ट्रिय स्तरका पत्रिका थिए। बिहान, दिउँसो, साँझ निस्कने केही साप्ताहिक र दैनिक पत्रिका थिए, मोफसलबाट पनि पत्रिका त निस्कन्थे तर समाचार पढ्नकै लागि पर्खेर बस्नुपर्ने स्थिति थियो।
अब त्यो अबस्था रहेन। प्रविधिको विकासले मिडिया संसारभर व्यापक रुपमा विस्तार भएको छ। नेपालमा पनि त्यसको प्रभाव परेको छ।
कुन पढ्ने, कस्तो पढ्ने, कुन सुन्ने, कुन हेर्ने रोज्न पाइएको छ। राष्ट्रियस्तरका पत्रपत्रिका, अनलाइनको पनि विस्तार भएको छ। सूचनाको स्रोत र प्रयोग दुवै विस्तार भएको छ।
मिडियालाई मैले दुई प्रकारमा छुट्याउने गरेको छु, अनौपचारिक र औपचारिक। अनौपचारिक भनेको सोसल मिडिया हो भने औपचारिक भनेको पत्रपत्रिका, टिभी, रेडियो अनलाइन।
पछिल्लो समय युट्युब, ट्विटर, इन्स्टा, टिकटक, फेसबुक इन्टरनेटको सुविधा भएकाहरुले सहजै चलाउन सक्ने भए। चलाउन नजान्नेले पनि अरुले चलाएको देख्न सक्ने भए। औपचारिक तथा अनौपचारिक मिडियाको प्रयोग बढ्दै गएको देखिन्छ। २०/२५ वर्षको तथ्यांक हेर्ने हो भने सञ्चार माध्यमको धेरै विस्तारित भएको देखिन्छ। अनौपचारिक मिडियामा व्यक्तिले प्रस्तुत गर्ने माध्यम पाइरहेका छन् भने औपचारिक मिडियाबाट महत्वपूर्ण सूचना पाइरहेका छन्।
मिडियामा राजनीति हावी
२०४६ सालको बहुदलपछि हेर्दा राजनीति मात्रै नभएर विषयवस्तुको दृष्टिकोण हेर्दा सामाजिक विषयवस्तु, सामाजिक मुद्दाहरुले प्रवेश पाएको त देखिन्छ तर स्पष्ट देखिने नै गरी राजनीति हावी भएको देखिन्छ।
सामाजिक सञ्जालमा सामाजिक विषय, रीतिथिति, कुरीतिबारे चर्चा-परिचर्चा भएको हामी देख्छौं। सामाजिक सञ्जालमा त मनोआकांक्षा नै प्रकट भएको देखिन्छ। हिजो सार्वजनिक सञ्चार सामाजिक प्रयोगका लागि हुन्थ्यो भने अहिले व्यक्तिगत मनोकांक्षा पूरा गर्ने साधन भएको छ। प्रेम र सद्भावको समिश्रण भएको देखिन्छ। हामी सञ्चार माध्यमका प्रयोगकर्ता र उपभोक्ता दुवै हौँ। यसरी हेर्दा सञ्चार माध्यमको संरचनामा ठूलो फेरबदल भएको देखिन्छ।
चौथो अंगमा राजकुमार बानियाँ : सम्पादकहरु झोलुङ्गे पुल जस्ता भए, काम नगर्ने हल्लिने मात्रै
खासमा कपी एडिटिङ भनेको समाचार, विचार या फिचरमा गुणवत्ता स्थापित गर्नु हो। समाचार सामग्रीलाई सकेसम्म वस्तुनिष्ठ, स्पष्ट र खोट वा त्रुटिरहित बनाउनु हो।
कपी एडिटिङमा प्राविधिक ज्ञानमात्र नभएर सिर्जनशीलता देखाउने अवसर पनि हुन्छ। समाचार सामग्रीलाई रुचिकर, विश्वसनीय र पठनीय बनाउने काम कपी एडिटरको हो। त्यसका लागि उसमा शब्दशिल्पी मात्र भएर पुग्दैन, सूचना र ज्ञानकोष पनि उत्तिकै चाहिन्छ। त्यसैले न्युज रुममा कपी एडिटरको जिम्मेवारी गहकिलै हुन्छ।
त्यसो त हामीकहाँ कपी एडिटिङलाई त्यति महत्व दिएजस्तो लाग्दैन। प्रुफ रिडिङ, रिराइटिङ, फ्याक्ट चेकिङ लगायतका काम एउटै व्यक्तिले धानिरहेको देखिन्छ। कतिपयले कपी एडिटिङ र प्रुफ रिडिङलाई एउटै काम सम्झन्छन्। वास्तवमा प्रुफ रिडिङ त कपी एटिडिङको एउटा हिस्सा मात्र हो।